چگونگی رشد عضلات پس از تمرین یک سؤال است که تا امروز جواب‌های بسیاری برای آن عنوان شده است اما دقیقاً مشخص نیست که چه پاسخی درست‌تر است و اکثر ورزشکارانی که ورزش بدنسازی انجام می‌دهند به دنبال پاسخ این سوال نیستند و فقط می‌خواهند که داشتن عضلاتی حجیم و قدرتمند را تجربه کنند اما بدن شناخت فرایند این هدف، رسیدن به آن کار سختی است.
عضلات بدن هم مانند هر عضو دیگری در اثر فشارهای خارجی دچار آسیب‌دیدگی می‌شوند که می‌تواند ناشی از کشیدگی یا پارگی بافت‌های عضلانی باشد. هرچند که هیچ فردی از آسیب دیدن عضلات خود خوشحال نخواهد شد اما باید بدانیم که آسیب‌دیدگی خوب هم داریم. افرادی که ورزش‌های سنگین را تجربه کرده‌اند، احساس درد در بافت‌های عضلانی را هم تجربه کرده‌اند که نه می‌توان گفت خوشایند است و نه می‌توان گفت ناخوشایند است.
قبل از پیشرفت علوم ورزشی به شکل امروزه تصور می‌شد که این دردهای عضلانی به دلیل تجمع اسیدلاکتیک است که امروزه این نظریه از نظر علمی کاملاً رد شده است و مشخص شده که این دردها به دلیل کشیدگی و پارگی‌های تارهای عضلانی است که می‌توانند به رشد عضله‌ها کمک کنند.
نحوه رشد عضلات در بدنسازی
رشد عضلات در اصطلاح علمی با واژه هایپتروفی شناخته می‌شود که هایپر به معنی بیشتر و تروفی به معنی بزرگ شدن است و یک اصطلاح تخصصی برای افزایش حجم و سایز عضلات یا بطور کلی رشد سلول‌های عضلانی است. برای رسیدن به هایپتروفی سه نظریه متفاوت وجود دارد:
- نظریه اول: می‌توان با استفاده از تکرار زیاد، فیبرهای موجود در عضلات را آماده هایپرتروفی کرد.
- نظریه دوم: هایپرتروفی در دو نوع تارچهای و سارکوپلاسمی رخ می‌دهد. در صورتی‌که در حین ورزش حواستان به این دو نوع هایپرتروفی، به صورت هم‌زمان نباشد، نمی‌توانید توقع داشته باشید که عضلاتتان بزرگ شوند.
- نظریه سوم: این موضوع را وابسته به ژنتیک دانسته و می‌گویند اینکه عضلاتتان تصمیم بگیرند بزرگ شوند یا نشوند، جز ژنتیک است و هیچ ارتباطی به شیوه تمرینی شما نخواهد داشت.
به صورت کلی دو نوع هایپرتروفی وجود دارد که نوع اول آن همان افزایش پروتئین داخل عضلات است. این نوع از هایپرتروفی همان رشد عضلانی تارچهای است و زمانی رخ می‌دهد که میزان پروتئین در عضلات فرد ورزشکار افزایش پیدا می‌کند. هایپرتروفی تارچهای یا میوفیبریلار از دو واژه میو به معنای عضله و فیبریل به دست می‌آید که به معنای ساختار سلولی است. نوع دوم هایپر تروفی با نام سارکوپلاسمی شناخته می‌شود. سارکو به معنی گوشت و پلاسمی به معنی پلاسما اشاره دارد که همان ماده ژل‌مانند درون سلول‌ها است و اشاره آن به افزایش حجم مایعات و اجزای غیر انقباضی درون عضلات است؛ مانند گلیکوژن، آب و مواد معدنی.
آسیب بافت عضله
همان‌طور که گفته شد عضلات مانند تمام اعضای بدن ممکن است دچار آسیب‌دیدگی شوند که ممکن است در اثر کشیدگی یا پارگی باشد البته اگر این آسیب خارج از عرف نباشد مقدمه رشد عضلات است. این آسیب یا پارگی میکروسکوپی معمولاً در هنگام پایین آوردن وزنه‌ها اتفاق میافتد، به همین دلیل است که در بدنسازی پایین آوردن وزنه‌ها با تمرکز و آرامش اهمیت زیادی دارد؛ بنابراین آگاهی از نحوه عملکرد عضلات می‌تواند مهم باشد. این آسیب بافتی در عضلات در دو فاز مختلف پشت سر هم انجام می‌شوند:
فاز اول
در جریان تمرین در بدنسازی، عضلات فرد ورزشکار تحت فشار قرار می‌گیرد و منقبض می‌شود. زمانی که عضلات به حالت انقباض درمی‌آیند در فیبرهای آن کانال‌هایی باز می‌شود (این عمل بیشتر در حالت منفی اتفاق میافتد که عضلات باز می‌شوند). با باز شدن این کانال‌ها کلسیم می‌تواند به داخل سلول‌های عضلانی راه پیدا کند و زمانی که کلسیم به سلول‌ها افزوده شد، لیزوزومها شروع به هضم پروتئین می‌کنند و این امر باعث تخریب عضلات می‌شوند. کلسیم همچنین می‌تواند باعث فعال شدن فسفولیپازها شود که این موضوع موجب باز شدن مجراهای غشای سلولی و در نهایت افزایش رادیکال‌های آزاد می‌شوند.
فاز دوم
مرحله دوم بعد از ۳-۴ ساعت بعد از تخریب عضله‌ها شروع می‌شود. زمانی که عضلات در اثر فاز اول دچار آسیب شده‌اند، فاز دوم برای پاک‌سازی نواحی آسیب‌دیده وارد عمل می‌شود. در این مرحله به علت التهاب ناشی از آزاد شدن مواد شیمیایی، در عضلات احساس درد بوجود می‌آید که دردهای تأخیری روز دوم بیشتر احساس می‌شوند. نتیجه عمل فاز دوم و پاک‌سازی عضلات آسیب‌دیده ایجاد سوراخ‌های میکروسکوپیک در عضلات است. بعد از آن هورمون‌های رشد و دیگر عوامل تأثیر خود را بر روی سنتز پروتئین اعمال می‌کنند که این فرایند باعث فعال شدن و تکثیر سلول‌های ماهواره‌ای می‌شود.
سلول ماهواره‌ای فقط یک هسته مرکزی دارد و داخل سلولی که سنتز پروتئین در آن اتفاق افتاده است قرار دارد. عوامل رشد (مانند هورمون‌ها) می‌توانند سلول‌های ماهواره‌ای را به سلول‌های آسیب‌دیده متصل کنند و سنتز پروتئین را بیشتر و سریع‌تر کنند. با اتصال سلول‌های ماهواره‌ای به هم سلول‌های جدیدی با نام هایپرپلازی تولید می‌شوند. تمامی این مراحل باعث آزاد شدن عوامل رشدی در عضلات می‌شوند و سلول‌های عضلانی جدید را به وجود می‌آورند که ممکن است به سلول‌های آسیب‌دیده هم ملحق شوند و باعث تسریع فرایند بازیابی و ریکاوری از طریق سنتز پروتئین شوند.
نتیجه‌گیری
هرچند که در گذشته بر اساس تصورات اشتباه بر این باور بودند که رشد عضلات در اثر تجمع اسید لاکتیک است اما امروزه به صورت علمی ثابت‌شده است که این رشد ناشی از آسیب‌ها و پارگی‌های تارهای عضلانی است که در چند مرحله رخ می‌دهد و در نهایت منجر به تکثیر و رشد سلول‌های ماهواره‌ای و رشد عضلات می‌شود. شناخت فرایند عضله‌سازی بدن از آن جهت مهم است که برای رسیدن به نتیجه مطلوب باید فرایند انجام کار را بدانیم تا برای هر مرحله از آن برنامه‌ریزی کنیم.
رشد عضلات درپی آسیب دیدگی طبیعی بافت‌های عضلانی که نظارت مربیان باشگاه ام پاور با مدیریت مازیار شجاعی مانع از بروز آسیب‌های غیرمعمول و خارج از عرف عضلات می‌شود.